Беҙҙең проекттар

Быйма - үҙе йылы, үҙе йомшаҡ, үҙе дауа. Бәләкәс дуҫтарым, бөгөн беҙ быймалар хаҡында һөйләшәбеҙ.

Бәләкәс дуҫтарым! Һеҙ зоопаркка йөрөргә яратаһығыҙ, эйеме? Зоопарк - зоология паркы, йәғни хайуандарҙы йәшәтә торған парк. Зоопарктар кешеләрҙе төрлө хайуандар менән таныштыра. Шулай уҡ бында ғалим-зоологтар тикшеренеүҙәр алып бара. Зоологтар тип хайуандарҙы өйрәнеүсе ғалимдарҙы әйтәләр. Хайуандар тураһындағы фән - зоология тип атала. Беҙ бөгөн "Йомарт ҡуян" тигән башҡорт халыҡ әкиәтен тыңлайбыҙ.

Кешегә ни өсөн кислород кәрәк? Кислород кешегә көс бирә.Танау аша кереп, тамаҡ аша бронхтарға үтә. Ә бронхтар нимә ул, тиһегеҙме? Улар үпкәгә барып тоташыусы бәләкәй генә торбасыҡтар. Ана шул торбасыҡтар аша беҙ һулаған һауа үпкәләргә барып етә. Әгәр ҙә уларға һыуыҡ тейһә, беҙ йүткерә башлайбыҙ, бронхит менән ауырыйбыҙ. Бәләкәс дуҫтарым, һулаған һауа кислород, ә сығарғаны - углекислый газ тип әйтелә. Ә йомортҡа эсендәге себеш нисек тын ала? Бы...

Ҡыш бабай элек бит бер ҙә Ҡыш бабай булмаған, ә бер бәпестең ябай ғына атаһы булған. Әйҙәгеҙ, Рәзилә Салауатова апайығыҙ һөйләгән әкиәтте бергәләп тыңлайыҡ.

"Бер төрлө ике ҡар бөртөгө буламы?"-  тип һорай балалар йыш ҡына. Был һорауға яуап бирер өсөн иң тәүҙә ҡар бөртөктәренең нисек барлыҡҡа килеүе хаҡында һөйләйем. Ҡар бөртөктәре һауала һыу быуынан барлыҡҡа килә. Бик юғарыла ныҡ һыуыҡ  һәм һыу туңа. Иң тәүҙә саң бөртөгөнә ваҡ ҡына боҙ киҫәктәре йәбешә. Быны аңлау өсөн әйҙәгеҙ күҙгә күренмәгән бөртөксәләр донъяһына күҙ һалайыҡ.

Һыу, башҡа матдәләр кеүек үк, молекуларларҙан тора. Һыу молекул...

Ашағанда алан-йолан ҡаранып, йә телевизорҙан күҙеңде алмай ултырһаң, аҙығыңды түшеңә тамыҙып, түгеп-сәсеп бөтһәң, нимә була, беләһегеҙме, бәләкәстәр? Төндә битте баҡа ялай икән. Шаяртам, әлбиттә. Бөгөн беҙ үҙеңде өҫтәл артында тотоу ҡағиҙәләре хаҡында һөйләшәбеҙ.

Төп башына ултыртыу - алдау була. Бына элек Алдар ҙа яман кешеләрҙе төп башына ултыртып бөткәс, шайтанды алдарға булған. Ә кем ул Алдар? Алдар - төрки халыҡтары фольклорында йәшәүсе шәп бер кеше. Халыҡ ижадында уның тапҡырлығын тасуирлаған әкиәттәр, көләмәстәр бик күп. Беҙ бөгөн "Алдар менән шайтан" тигән башҡрот халыҡ әкиәтен тыңлайбыҙ.

Бер йыл эсендә дүрт миҙгел: яҙ, йәй, көҙ һәм ҡыш. Улар бер-бер артлы алышынып тора. Ни өсөн тиһегеҙме, бәләкәс дуҫтарым? Был хаҡта бөгөнгө тапшырыуҙы тыңлағас белерһегеҙ. Шулай уҡ Әхмәҙин Әфтәх ағайығыҙ  яҙған “Аҡ тун” тигән әкиәт тыңлайбыҙ.

Тылсымлы тартма ни өсөн кәрәк? Ул теләктәрҙе үтәйме әллә йәнһүрәт күрһәтәме? Был һорауға яуапты, бәләкәс дуҫтарым, бөгөнгө тапшырыуҙы тыңлағас белерһегеҙ. Беҙ Константин Ушинскийҙың "Ҡыш бабайҙың шаярыуы" тигән әкиәтен дә тыңлайбыҙ.